Zaburzenia lękowe w ciąży- czym są?

„Lęk – to pełne napięcia oczekiwanie na pojawienie się zagrażającego, ale niejasnego zdarzenia; to uczucie niepokojącej niepewności”. Taka definicja przedstawiona jest w książce Stanley`a Rachman`a „Zaburzenia lękowe”.

Bardzo często lęk mylony jest ze strachem. Co prawda oba te uczucia łączą w sobie napięcie i uciążliwy stan oczekiwania, jednak źródła, poziom na jakim się utrzymują oraz długość trwania są odmienne.

Strach a lęk- jak odróżnić oba te stany?

Strach:

– reakcja emocjonalna na konkretne, realne zagrożenie no. kiedy zobaczymy, że usiadła na nas osa, która może nas użądlić.

– jeżeli towarzyszące nam uczucie strachu przerodzi się w silny irracjonalny strach to będziemy już mówić o fobii (w przypadku lęku przed porodem- tokofobii)

– może mobilizować do działania bądź prowokować do ucieczki

– mija w momencie gdy znika potencjalne zagrożenie

-zazwyczaj jest określony i krótki

Lęk

– trudny do zniesienia

– wydaje się być wszechogarniający i obezwładniający zarazem

– brak obiektywnej przyczyny

– pojawia się nagle

– niełatwo jest określić czas jego trwania

– jest to stan tak jakby „wzmożonej czujności” aniżeli reakcja na niebezpieczeństwo

– ciężko jest wskazać początek i koniec lęku jak i wpisać go w określone ramy

Teoretycznie wydaje się że odróżnienie lęku od strachu jest dziecinnie proste jednak w praktyce bywa inaczej. Strach bardzo często pociąga za sobą panikę. Gdy osoba doznała silnego strachu, który wywołał u niej panikę może spowodować to lęk przewlekły. Tak więc widzimy, że strach może przerodzić się w lęk. Nie jest to jednak zawsze proste do zdiagnozowania. Nie ma jakiegoś bezpośredniego połączenia między lękiem a strachem. Związek między tymi dwoma pojęciami może być dość złożony. Lęk może występować po przeżytym strachu (np. obawiamy się że znów wpadniemy w panikę i stracimy nad sobą kontrolę co może powodować lęk) lub też możemy odczuwać strach, że znowu może nas spotkać uczucie lęku.

Przyglądając się całej populacji można zauważyć, że zaburzenia lękowe dotykają ok 20% osób i statystycznie są najczęściej występującymi zaburzeniami psychicznymi.

Objawy lęku (odczuwane w zależności od jego rodzaju) :

– poczucie ogromnego zagrożenia

– uczucie zbliżającej się śmierci

– nudności

– bóle w klatce piersiowej

– przyśpieszony oddech

– uczucie braku powietrza

– kołatanie serca

– uczucie zaburzenia rytmu serca

– zmęczenie

– szumy w uszach

– zawroty i bóle głowy

– częstomocz

– zaczerwienienie bądź bladość skóry

– drżenie kończyn

– wymioty

– trudności z koncentracją uwagi

– zawężenie pola uwagi

– trudności z pamięcią

– zaburzenia planowania

– zaburzenie rozumienia komunikatów

– zmienione odczuwanie siebie tzw. depersonalizacja

– poczucie nierealności- derealizacja

– chwiejność emocjonalna

– zaburzenia snu

– niepokój pojawiający się w ciele

– spowolnienie bądź zahamowanie ruchowe

– zimne poty

– uderzenia gorąca

Najczęściej spotykane zaburzenie lękowe to:

– fobie

– zaburzenia lękowe z napadami lęku (lęk paniczny)  

– zaburzenia lękowe uogólnione

– zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (nerwica natręctw)  

– zespół stresu pourazowego

Najczęstszym zaburzeniem w tym obszarze jest zespół lęku uogólnionego. Przejawia się on w silnej obawie i zamartwianiu się o zdrowie i życie swoje oraz najbliższych. Lęk napadowy występuje statystycznie rzadziej jednak jego objawy są dynamiczne i zmuszają osobę do działania. Pod wpływem silnego lęku z którym wiąże się przekonanie, że jesteśmy w dużym niebezpieczeństwie, które może spowodować naszą śmierć. Osoby które tego doświadczają wzywają pomoc i dzwonią np. na pogotowie albo same udają się do szpitala. Sam epizod trwa stosunkowo krótko jednak jest bardzo wyniszczający. Osoba która tego doświadczyła żyje w ciągłym niepokoju i napięciu niemalże wyczekując kolejnego epizodu. Sama już myśl o jego ponownym wystąpieniu powoduje w niej lęk.

Zaburzenia obsesyjno- kompulsyjne są to myśli, które pojawiają się bez naszej woli bądź czynności natrętne, które musimy wykonać aby zredukować napięcie jakie spowodowały pojawiające się w naszej głowie treści. Charakter myśli jaki i zadań do wykonania może być różny. Najczęściej mówi się o myślach dotyczących zabrudzenia, o obawie skrzywdzenia samego siebie bądź osoby bliskiej. Ważna tu jest kontrola a właściwie lęk że można ją stracić i dopuścić się czegoś niewłaściwego, zakazanego. Kompulsje czyli te czynności, które wykonujemy  chronią przed narastaniem lęku.

Fobie dotyczą sytuacji bądź rzeczy, poprzez które wyzwala się lęk. Aby temu zapobiec osoba stara się unikać owych czynników aby uchronić siebie przed napięciem.

Zespół stresu pourazowego występuje po trudnym/ traumatycznym doświadczeniu danej osoby. Warto w tym miejscu pamiętać, że nie istotna jest sama sytuacja ale to jak dana osobą ją zinterpretuje/ odbierze/ doświadczy (na ten temat będę pisała szerzej w innym artykule)

Pisze tu dość ogólnie aby przybliżyć Wam pojęcie lęku oraz jego rodzaje. Odnosząc się jednak do lęku w ciąży może zdarzyć się tak, że u osoby która wcześniej zmagała się z zaburzeniami lękowymi w tym okresie uaktywnią się one ponownie. Bądź też osoba, która nigdy wcześniej nie doświadczyła tego typu stanów po raz pierwszy spotka się z nimi w okresie w którym spodziewa się dziecka. Badania pokazują, że zaburzenia lękowe w okresie ciąży pojawiają się równie często jak zaburzenia depresyjne czyli mniej więcej u 10-25% kobiet. Często lęk ma największe nasilenie na początku ciąży a później jego poziom zaczyna spadać. Zdarza się tak, że kobiety cierpiące z powodu lęku napadowego korzystniej oceniają przebieg tego zaburzenia w okresie ciąży.

W ciąży może pojawić się lęk przed:

– jej stratą (szczególnie w sytuacji kiedy wcześniej miało miejsce poronienie)

– porodem przedwczesnym (w sytuacji kiedy miałyśmy już takie doświadczenia bądź też urodziłyśmy martwe dziecko bądź też zmarło tuż po porodzie)

– utratą kontroli (w czasie ciąży zachodzą w naszym ciele i umyśle pewne zmiany, których nie może kontrolować ani mieć na nie wpływ to samo tyczy się porodu trudno jest przewidzieć jak się wtedy zachowany)

– złą diagnozą, martwimy o stan zdrowia nienarodzonego dziecka (czy jego rozwój przebiega prawidłowo, co jeżeli okaże się, że ma ono jakieś wady)

– nieuniknionymi zmianami życiowymi oraz wizją przyszłości (już zawsze ktoś będzie ze mną, moje życie już nigdy nie będzie wyglądało tak jak wcześniej)

– zrobieniem Dziecku krzywdy oraz czynnikami które mogą mu zagrażać (czy jeżeli to podniosę to nie zaszkodzi dziecku? Czy mogę to zjeść? Czy mogę to zrobić?- teraz każda czynność może być analizowana pod kątem bezpieczeństwa nie tyle swojego co Dziecka)

– pogorszeniem się własnego zdrowia (tutaj pierwsze do głowy mogą przychodzić nam choroby jakich doświadczyłyśmy same w poprzedniej ciąży bądź takie o których słyszałyśmy z opowieści)

– tym na ile to czego doświadczam, co dzieje się w sferze fizycznej jest normalne (teraz jesteśmy uważniejsze na sygnały, które pochodzą z naszego ciała a jako, że jest to nowa dla nas sytuacja nie wiemy czy to czego właśnie doświadczamy mieści się w normie)

– porodem (pojawiający się szczególnie w okresie zbliżającego się terminu rozwiązania)

– stratą pracy bądź też brakiem możliwości wrócenia na dotychczasowe stanowisko

– zmianą dotychczasowej relacji (w związku z partnerem bądź dotyczącej życia towarzyskiego)

– poinformowaniem innych o ciąży (ojciec dziecka, rodzina, pracodawca, znajomi) oraz obawa przed ich reakcją (często zastanawiamy się nad formą w jakiej mamy przekazać informację oraz kiedy to zrobić jak i kogo właściwie należałoby poinformować- na ten temat pisałam w artykule: „Jakby to powiedzieć?”)

– zmianą sylwetki (myśli dotyczące tego w jaki sposób się ona zmieni, czy partner będzie mnie akceptował i kochał, czy wrócę do wyglądu sprzed ciąży i co jeśli nie, jak ja się będę z tym czuła)

– odpowiedzialnością za nowe życie (czy poradzę sobie w roli mamy)

Oczywiście tak samo jak nie każdy musi doświadczać wszystkich objawów związanych z lękiem tak samo mogą różnić się treści pojawiających się obaw.

Większość z nich ma swoje uzasadnienie i jest czymś naturalnym kiedy znajdziemy się w nowej sytuacji. Warto jednak zachować ostrożność i nie bagatelizować objawów szczególnie w momencie gdy utrudniają one codzienne funkcjonowanie.

W następnym artykule przyjrzę się temu jak leczyć zaburzenia lękowe w ciąży oraz co możne być pomocne osobie doświadczającej lęku. Poruszę temat wpływu owych zaburzeń na rozwój dziecka, wspomnę o ryzyku wystąpienia i ich profilaktyce.